C ô em dâu nhắn tin cho tôi: “Cải mẹ trồng đã ra hoa”, kèm theo đó là vài luống cải đã trổ hoa như dát vàng lung linh nổi bật giữa những luống rau xanh màu trong mảnh vườn nho nhỏ.
Hơn một năm rồi tôi chưa về thăm quê, hình ảnh từ quê nhà lúc nào cũng gợi bao niềm thương nhớ. Đó không chỉ là gian nhà cũ chứa đựng tuổi thơ tôi, không chỉ là cái ngõ nhỏ quanh co dẫn vào mảnh sân rộng. Đó còn là mảnh vườn nhỏ nằm nép bên chiếc ao nhỏ. Mỗi mùa mẹ đều làm đất kĩ lưỡng, chia thành từng luống và gieo vào đó những hạt giống, tưới tắm mỗi chiều mỗi sớm để chúng rủ nhau nảy mầm thoát ra khỏi những tối tăm đón ánh mặt trời.
Mỗi mùa đông, vườn nhà thường rất nhiều rau cải. Cây cải được mẹ tỉa từ khi còn là rau mầm. Rau non thì để ăn dần, rau già thì để muối dưa. Thỉnh thoảng, mẹ còn dùng cọng rơm bó thành những mớ con con đem bán ở chợ cóc nơi góc đa đầu làng. Mẹ nói “ăn không hết thì bán cho vui”, những đồng tiền lẻ có được từ những luống rau mình chăm sóc chắc cũng mang lại những niềm khoái cảm nhẹ nhàng đối với những người nông dân như mẹ.
Hồi trẻ mẹ tôi đẹp lắm. Tôi nghe những người cùng thời của mẹ khen như vậy. Tôi cũng biết điều đó qua những tấm ảnh của mẹ thời trẻ được lưu dấu qua thời gian. Tôi thích nhất là bức ảnh mẹ mặc chiếc áo hoa, bế anh trai tôi đứng giữa vườn hoa cải nở vàng. Khi ấy mẹ tôi tầm ba mươi, anh trai tôi tròn ba tuổi.
Anh tôi nghỉ học sớm, sớm vào đời bươn chải mưu sinh. Trong hành trang anh tôi mang theo những tháng năm xa nhà, chính là bức ảnh mẹ bế anh đứng giữa vườn hoa cải. Thời gian làm mờ phai nhiều thứ, cả những tấm ảnh chụp từ ngày xưa. Những mảng màu đen trắng mờ dần, nơi góc ảnh còn hiện lên đôi vết loang lổ. Anh quyết định đem bức ảnh đi phục chế để rõ nét hơn. Hôm nhận ảnh về, anh ngập tràn thất vọng. Trong tấm ảnh mới phục chế, vẫn là mẹ đang bế anh, nhưng không phải giữa vườn hoa cải mà đứng nơi cầu thang của một căn nhà sang trọng. Người ta bảo cảnh mờ quá không phục chế được nên ghép cảnh khác. Anh cất tấm ảnh mới đi, lại treo bức hình cũ lên tường nhà.
Ngày nhỏ, tôi cũng rất mê màu hoa vàng tươi giản dị này. Nơi cánh đồng gần nhà là dòng sông. Những người sống ven sông vẫn tận dụng đất ven sông để trồng rau màu theo mùa vụ. Đó là những đám lạc xanh mướt, là những bãi vừng trắng hoa và những đám rau cải già lung lay trước gió.
Còn nhớ một ngày, khi ấy tôi chỉ tầm hơn mười tuổi, theo mẹ ra đồng cấy lúa. Trưa, mẹ cho tôi về trước nấu cơm. Tôi ngước lên phía bờ sông, thấy những đám cải nở vàng. Trong lòng nghĩ mình sẽ lên phía ấy rửa chân tay, luôn tiện sẽ vặt một bó hoa cải về cắm vào chai để nơi bàn học.
Trưa ấy, tôi đang ngồi đun rạ nấu cơm thì nghe tiếng anh hàng xóm gọi to. Tôi chạy ra ngõ, anh nhìn tôi ngạc nhiên: “Em về nhà rồi à, mẹ em đang khóc ngoài đồng kia kìa. Mẹ tưởng em rơi xuống sông rồi”. Hóa ra là mẹ biết tôi lên bờ sông rửa chân tay nhưng chờ mãi không thấy tôi ngang qua ruộng về nhà. Mẹ nào biết tôi đã vòng về đường khác. Vậy là mẹ chạy lên bờ sông, vừa đi vừa gọi tên tôi vừa khóc. Tôi vừa nấu cơm xong thì mẹ về, tay chân còn nguyên bùn đất, vừa thấy tôi mẹ đã mắng thật to: “Con dở hơi, răng bựa ni lại dở chứng về đường nớ cho ngái ngôi, mi làm mẹ sợ gần chết”. Sau này, mỗi lần nghĩ về bữa hôm ấy tôi lại thương mẹ vô cùng. Hẳn là lúc đó mẹ đã sợ hãi lắm. Giống như tôi khi đã làm mẹ, luôn lo sợ những bất trắc đối với con mình.
Lâu lắm rồi, ven bờ sông gần nhà người ta đã không còn trồng rau nữa. Ở đó mọc lên những ụ cát, và tàu thuyền hoạt động suốt ngày đêm. Khu công nghiệp mọc lên, những nhà máy xây dựng ngày một nhiều và người dân quê tôi giờ xem việc ruộng vườn chỉ là nghề phụ.
Ngày xưa, mỗi mùa rau cải, mẹ sẽ dành một luống riêng để giống. Luống cải ấy sẽ cao vọt lên, nở hoa vàng rực rồi kết quả. Khi quả đã già, mẹ đem cắt cả cây phơi vào một cái nong. Những quả cải già khô đi, tự tách vỏ ra làm rơi những hạt cải đen nâu bé tý.
Bây giờ, vườn nhà cũng có hoa cải, nhưng không phải do mẹ để giống. Bởi như mẹ nói, giờ hạt giống người ta bán đầy, ưng gieo gì mua nấy, cần gì nhọc công phơi phóng hạt giống làm gì. Chỉ là những đứa con lớn lên, lần lượt đi xa rồi lập gia đình. Nhà chỉ còn hai ông bà già, rau trồng nhiều mà ăn có được bao nhiêu, nên mặc kệ cho nó già đi.
Mỗi lần tôi ngang qua một khu vườn nào đó thấy màu hoa cải rực vàng, lòng lại dậy lên nỗi nhớ quê nhà da diết. Nhớ mùa hoa cải vàng nơi bức ảnh xưa của mẹ. Nhớ những mùa cải vàng bên sông và tuổi thiếu nữ của tôi đã một đi không trở lại. Nhớ mảnh vườn nhỏ nhà mình và những cây cải vẫn khoe sắc vàng tươi rồi tàn đi bên cạnh chủ nhân là hai ông bà già không còn mơ mộng.
Vậy nên, có rất nhiều lần trong đời, bước qua những mệt mỏi lo âu, tôi chỉ ước mình có thể sống như cỏ hoa, chẳng vì ai mà khoe sắc, chẳng vì ai mà úa tàn. Hoa cứ thế, hồn nhiên vô tư đến mùa lại nở, chẳng cần lo lắng bận tâm ai nâng niu hay hững hờ.
Lê Giang
