M ỗi khi gió heo may khẽ se sắt, len lỏi qua từng góc phố, người ta biết mùa thu đã ghé gõ cửa. Thu ở mỗi miền đất lại mang một linh hồn riêng nhưng với Hà Nội, thu hiện lên qua bức tranh êm đềm, du dương: ánh nắng vương nhẹ trên hàng cây; làn gió mỏng manh trôi giữa những con ngõ nhỏ; tấm thảm lá vàng trải vội trên vỉa hè; hương hoa sữa quyện trong không khí và vài trái sấu vàng ươm lăn tròn trên sân gạch xưa.
Thu Hà Nội, nhất là những ngày se lạnh, chẳng thể vắng mùi cốm xanh non thoảng qua, mùi hương khiến bước chân lữ khách bất giác chậm lại, như sợ bỏ lỡ điều gì của mùa.
Sáng sớm mùa thu, mặt trời còn chưa nhú lên khỏi tán cây, khắp các con đường, hẻm nhỏ của thành phố cổ kính nghìn năm tuổi đã vang vọng tiếng rao “Ai mua cốm đê…!”, “Cốm tươi, cốm mới” của những gánh hàng rong. Bí mật nằm trong đôi thúng – những bọc cốm xanh ngọc, ủ kỹ bằng lá sen ngắt từ tinh sương.
Mùi thơm của lá sen nhẹ nhàng quyện cốm non- hạt ngọc của đất tạo nên hương vị đặc trưng khó quên, tạo nên món ăn độc đáo và tinh tế thanh tao. Chẳng khác nào trời sinh lá sen để bao bọc cốm cũng như trời sinh cốm nằm ủ trong lá sen. Mỗi lần mở, mùi hương lan ra dịu mát, thanh khiết đến mức người qua đường phải dừng lại hít thật sâu. Người mua mua về cả mảnh ký ức của thành phố, cả hơi ấm của những bàn tay đã kiên nhẫn giữ hồn mùa thu Hà Nội bao tháng năm.
Cốm là món quà của đất trời gửi gắm vào bàn tay người làm nghề. Từng hạt nếp non, qua bàn tay khéo léo, qua đôi vai rắn rỏi, trở thành những hạt cốm xanh mềm, thơm ngọt như chắt lọc cả hương lúa, hương sen, hương nắng sớm.
Có lẽ vì thế mà mỗi khi đưa hạt cốm lên môi, người ta nếm được vị ngọt của gạo nếp hòa lẫn tìm về khoảng trời dấu xưa của làng quê, của đồng ruộng, của những mùa gặt vàng óng ả. Chẳng hiểu sao cái niềm vui giản dị kia lại bền lâu đến vậy, để sau này lớn lên, mỗi lần thấy cốm, lại nhớ y nguyên gương mặt mẹ thoáng mỉm cười những lần mở gói cốm mới mua về. Bất giác thấy lòng mình xao động, hoài thương.
Người Hà Nội vẫn nói: ăn cốm không chỉ để thưởng thức mà còn để giữ lại chút tình với đất trời. Cốm làng Vòng hay cốm Mễ Trì, mỗi hạt cốm đều mang tiếng nói riêng- tiếng của những ngày nắng cuối cùng trước vụ gặt, tiếng của bàn tay khéo léo rang giã, tiếng của chiếc chày giã nhịp đều trong sương sớm. Tất cả những âm thanh đó hòa vào nhau dường như chờ đợi hóa thành tiếng rao – “tiếng thơm” đặc trưng riêng Hà Nội mới có, mới giữ được qua bao mùa thu. Cầm gói cốm, cầm luôn cả nhịp sống chậm rãi những ngày xưa, nơi người ta đủ kiên nhẫn đợi từng mẻ cốm chín hương mới bày bán. Cầm gói cốm còn ấm trong tay, hít thật sâu, thấy mình đang ôm trọn hơi thở của mùa thu Hà Nội – dịu dàng, tinh tế, và da diết biết bao.
Có những chiều thu Hà Nội, ngồi bên khung cửa sổ nhìn mây trôi lững lờ, chợt nghe gió đang thì thầm mang theo một thoáng hương cốm. Hương cốm mới gọi thu Hà Nội về. Cái hương ấy nhẹ đến mức tưởng như không thể nắm bắt, nhưng lại đủ khiến lòng người khẽ rung lên. Nó chẳng vội vàng, chẳng ồn ào thay vào đó âm thầm len lỏi từng ngóc ngách tiềm thức, gợi về những buổi tan học, chạy thật nhanh ra đầu ngõ để kịp mua gói cốm còn ấm tay. Hay những buổi sớm thu, tay đan tay cùng cô bạn dạo chơi phố phường, tận hưởng mùa đẹp nhất năm của Hà Nội khiến bao thi sĩ đắm đuối, si mê.
Mùi cốm lẫn mùi tàu lá sen, xanh non và mát lành; mùi cốm ấp ôm nồng nàn tình đầu, ngỡ có được cả khoảng trời thu gói gọn trong lòng bàn tay nhỏ bé.
Và rồi thu nay lại về. Theo làn gió heo may vương mùi cốm mới lẫn đâu đó tiếng rao “Ai mua cốm đê…” đã hiếm hoi dần. Cốm của phố phường đang dần trở thành hoài niệm. Nhưng dù ở đâu, vào độ thu sang, hương cốm vẫn sẽ len vào gió, vẫn giữ nguyên cái dư vị thanh tao của đất trời Hà Nội – một lời nhắc, rằng mùa thu vẫn còn nguyên trong ký ức và trong tim mỗi người.
Mai Tuấn Anh
