Lời ru ngọt vành nôi. Lời ru men theo những tháng ngày thơ ấu mà nuôi dưỡng chúng tôi khôn lớn. Lời ru à ơi cất lên tự ngàn đời…Bà ru mẹ, mẹ ru tôi, cha cũng cất lên lời ru đưa chị em tôi vào giấc ngủ. Tôi ru em trong những buổi chiều muộn mẹ đi làm đồng vắng. Lời ru nuôi dưỡng tâm hồn để biết yêu thương, biết chia sẻ và hi vọng nhiều thêm nữa. Khi trưởng thành tôi hát ru tôi xoa dịu lòng mình khi gặp những điều không hay trong cuộc sống. Và trong một khoảnh khắc của ngày hè, tôi cất lên lời ru cây lúa- loài cây không chỉ gắn với những người nông dân một nắng hai sương mà tất thảy chúng ta đều mang ơn cây lúa, ơn hạt thóc vàng, ơn bát com ngon ngọt, dẻo thơm.
Trong lời ru của mẹ có ảnh nắng hè rát bỏng bàn chân, có nỗi vất vả của người dân khi cày bừa trên đồng ruộng. Là bài ca dao tôi thuộc khi nghe những tiếng ru hời:
À…a ….ạ….ợi …
Ạ ….a….à…..ơi…
“ Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần” ( Ca dao)
Ngày nay không còn cảnh cày đồng ban trưa với “con trâu đi trước cái cày theo sau,” tiếng máy dập ầm ì cả ngày lẫn đêm giúp bà con chuẩn bị vào vụ mới. Trên cánh đồng rộng lớn, thỉnh thoảng lại có con đường thênh thang chạy cắt ngang, đường quê nay rải thảm nên hình như cái nắng càng trở nên gay gắt. cái nóng của tiết hạ chí mới thật oi nông. Lúa trên cánh đồng quê đã bắt đầu có màu xanh thay cho một màu nâu sẫm trải dài của mấy ngày trước đó bà con vừa gieo mạ. Một màu xanh non, yếu ớt lại gặp cảnh đại hạn lá trở nên bàng bạc, quắt queo mới xót xa làm sao! Mong lắm cơn mưa rào giữa ngày nắng hạ. Mưa đi….Mưa đi….Mưa tưới tắm….Mưa ru vỗ… Mưa mang những giọt mát lành đưa nôi cho cây lúa bớt nỗi nhọc nhằn. À ơi….Ơi à…Thương lắm đồng lúa quê trong những ngày tháng Sáu.
Nhớ ngày còn thơ bé, tôi tập tễnh theo chân mẹ, bước thấp bước cao, lúc Đồng Cửa, Đồng Côi, khi Động Cày, Cửa Vạn…Tôi thăm thía cảnh làm nông vất vả sớm khuya. Trong lời ru của mẹ có cánh cò, cánh vạc, có cơn mưa đằng Đông, cơn mưa đằng Tây, có chớp bể mưa nguồn. Mẹ cất tiếng ru hời tha thiết xen nỗi giận hờn, như đau đáu nỗi niềm riêng:
“ Cái cò, cái vạc, cái nông
Sao mày giẫm lúa nhà ông hỡi cò
Không , không tôi đứng trên bờ
Mẹ con nhà nó đổ ngờ cho tôi”.
Trong tâm trí của một đứa trẻ, tôi chẳng thể hiểu những hàm ý sâu xa. Chỉ biết rằng tôi thương con cò bị hàm oan . và tôi thương cây lúa!bị nghiêng ngả, xác xơ dưới bàn chân của người vô tình hay cố ý.
Cây lúa đồng làng nuôi chúng tôi khôn lớn. Mỗi hạt thóc vàng là bao vất vả nắng mưa mà mẹ tôi trải qua từ vụ mùa cho chí vụ chiêm. Mẹ tôi vốn sức khỏe không được tốt, chị em tôi lại cũng nheo nhóc và còn quá nhỏ nên chẳng giúp mẹ được là bao. Mọi công việc đồng áng gần như đặt lên vai mẹ. Những buổi được nghỉ việc trường cha tôi chẩng ngại lúc trưa tròn bóng hay khi chiều muộn để giúp mẹ tôi. Tôi nhớ như in, lần ấy sau khi chấm thi học sinh giỏi xong về nhà đã hơn mười một giờ trưa nhưng cha tôi vẫn quảy gánh ra tân Lạc Sơn để gánh lúa về. Những gánh lúa từ cánh đồng xa tận Cồn Khỉ, xã Lạc Sơn cách nhà tôi tầm 4 đến 5 cây số cha mẹ tôi kẽo kẹt gánh về trong buổi trưa hè. Nhìn bóng mẹ cha nhòa lẫn trong bóng nắng rồi khuất xa tầm mắt. Tôi nghe môi mình mặn chát. Mồ hôi rơi hay giọt nước mắt tôi cũng không rõ nữa. Một niềm thương, cùng lòng biết ơn trào dâng. Tôi cố tìm hình bóng mẹ cha đã gần khuất chỗ Trạm bơm . Đường về nhà mới chỉ non phần nửa. Gánh lúa oằn trĩu nặng. Lúa đồng hạt mẩy, tròn căng còn tay người bao nốt dạn và lưng người lắm vết sần chai.
Chị em chúng tôi cũng chẳng khác gì cây lúa trên cánh đồng quê. Cứ vô tư, mê mải trên cánh đồng bát ngát. Lúa bám vào đất quê mà tươi tốt.Chúng tôi bấu víu vào cha mẹ, vào tình thân, vào quê hương xứ sở mà ngày một lớn thêm lên. Cây lúa lên nhánh một, nhánh hai rồi lấp ló đầu bờ mà trỗi dậy. Chúng tôi, những đứa trẻ cũng theo tháng năm, được mẹ cha nuôi nấng, bảo ban mà ngày một trưởng thành. Bố tôi là giáo viên dạy cấp ba, mẹ vì ốm đau mà dang dở chuyện học hành, tấm bằng kĩ sư mãi không bao giờ mẹ cầm nắm được, chị em tôi chẳng khác nào những đữa trẻ thuần nông của làng quê thuở đó. Cơm bữa đói bữa no, áo tấm lành tấm rách. Lúa biết ơn người cấy cày, chăm bãm, chúng tôi ơn mẹ cha đã trao đủ đầy trọn vẹn yêu thương. Chị em tôi cùng cha mẹ đi cấy trong buổi sáng trăng để tránh cái nắng hè như thiêu đốt. Cũng đắp đập, be bờ, cũng làm cỏ bỏ phân, cũng tát nước rồi gặt hái. Nhìn cây lúa lớn lên để rồi một ngày dâng hạt vàng thơm cho đời tôi lại nhớ đến câu ca:
“ Mồ hôi mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương
Mồ hôi mà đổ xuống vườn
Dâu xanh lá tốt vấn vương tơ tằm” ( Trích : Giọt mồ hôi- Thanh Tịnh)
Người nông dân cất lên lời ru cây lúa bằng cả tấm lòng mình, tình yêu thương chính là hành động, là sự cần mẫn, là hạt mầm gieo bằng bao tin yêu và hi vọng. Lúa là người bạn, là nơi người quê tìm về. Là nơi cả một bầu trời kỉ niệm tuổi thơ lấp lánh:
“ Gò đất cong, ngả dép tạm ngồi
Bên mép lúa, khỏa chân vào trong sóng
Của im lặng bốn bề là cao rộng
Rất mịn màng, gió lúa thấm qua tôi.
Tết giêng hai, gié lúa bận sinh sôi
Rễ lúa bám bùn sâu âm ỉ hút
Trong đất thẫm,ngày và đêm chăm chút
Vô tư sinh xòe dậy sắc non tươi
Nước trong veo con cá quả no mồi
Lươn đủng đỉnh chào thăm từng gốc lúa
Con cá ngửi vết chân bùn bỡ ngỡ
Nổi mắt tròn, ngơ ngác nhận ra tôi”
( Trích: Hóng gió trên cánh đồng làng- Thạch Quỳ)
Lúa căng tràn sức sống. Thế giới của lúa thật sống động làm sao?
Chiều nay, tôi lại đi tản bộ trên cánh cánh đồng quê. Sau trận mưa rào đêm qua, cây lá như reo vui trong buổi chiều tắt nắng. Một màu xanh đầy sức sống trải dài nối tận chân Rú Cuồi trước mặt. Tôi như nghe văng vẳng đâu đây lời ru cây lúa. Lúa ơi, hãy cứ vắt hết mình mà xanh như thế. Hãy vượt qua những gian lao phía trước để dâng đời hạt gạo trắng thơm. Thương cây lúa ngay từ lúc mới sinh ra đã chịu bao thứ thuốc: Thuốc cỏ lần một, lần hai, thuốc trị ốc bươu vàng vô tư phun xuống,; cá, cua, lươn lần lượt nổi lên! Khi trưởng thành lại rầy nâu, lem lép hạt….Thương đến thắt lòng. Vậy mà, cây lúa cứ thản nhiên mà sống, thản nhiên mà sinh sôi để chờ một vụ mùa trĩu bông vàng hạt. Tôi khẽ cất lời ru lúa với tất thảy lòng biết ơn vô hạn. Vẫn lời ru à ơi thuở trước, sao cất lên lời ru lúa vừa ngọt ngào, thiết tha vừa mang nặng nỗi niềm trăn trở thế lúa ơi!
Vương Xoan