Mí Thưng vừa đi vừa hát:
Lư ntanh manh ka nă (Dệt vải phải nhờ thoi)
Lư jan dăk manh rse. ( Làm bẫy phải nhờ sợi dây)
Lư sreh gle manh k ô tuih.( Chặt tre phải nhờ xà gạc)
Muih bri huêng manh gũn tang krõng. (Chặt cây rừng thiêng phải nhờ thần)
Mẹ không nhờ ai mà nuôi dưỡng, trông nom, địu trẻ, nhóm lửa khi trẻ khóc đêm…
Mong cho đứa trẻ mau mọc răng cửa, mau thành răng hàm
Mau thành trai gái lớn khôn
Để mẹ được nhờ, cha được giúp….
Tiếng hát thoát ra từ cửa miệng, vang rền như chiêng ngân của mí Thưng vọng vào vách núi, vang tận rừng thiêng, người trong buôn, người ngoài rừng tất thảy đều nghe. Lúc nào cũng trầm buồn, tha thiết như vạch lá mà thổi vào tai người.
Mí Thưng cứ thế vừa đi, vừa hát. Hát từ tờ mờ sáng cho đến khi trăng lên. Mí già hát không ngưng nghỉ, cứ như sợ rằng chỉ cần dừng một nhịp lại lỡ mất người nghe. Mí hát như ru. Mí hát như hời. Từ lời ru Gọi con trâu về đến lời ca Dọn nương phát rẫy, tỉa bắp trồng khoai…Mí cứ thế mà hát mà ru, hát mê hát mải, như quên hết tất thảy mọi thứ xung quanh mình. Mí cứ vừa đi vừa hát từ rừng Le qua rừng cây Cà Chít, sang rừng cây Sến đến tận rừng gỗ Lim. Mí đưa lời ca khi con vừa cất tiếng khóc chào đời, rồi những bài tình ca của tình yêu trai gái đến người mẹ già đang mỏi mắt chờ con, vợ hiền và đứa con thơ đang ngóng trông mỏi mắt đợi chờ ở nhà mà chồng con vẫn chưa thấy về.
Mí Thưng cứ thế vừa đi, vừa hát…
Mí Thưng đang hát khấn cúng các thần hay gọi Yàng đến chứng kiến chuyện làng buồn vui? Mí hát đón niềm vui hay xua đi sự xui rủi? Tôi cũng như bạn, tất cả mọi đồn đoán đều sai bét. Mí Thưng đang hát ru để gọi con mình về.
Cái thằng Y Thưng nó đang trốn trong rừng. Cái gan nó to lắm như gan hùm, gan beo. Y Thưng cầm đầu nhóm khai thác gỗ lậu, đi chặt hết cây gỗ to, gỗ quý nơi con suối đầu nguồn. Kiểm lâm giữ lại, nó chống người thi hành công vụ, bắn chết người ta rồi trốn chạy vào rừng. Nhiều người đến tìm rồi nhưng mà không được, nó không ra. Thỉnh thoảng Mí Nhau lại giật mình thon thót khi nghe súng nổ gần xa. Y Thưng giết người không ghê tay. Súng của Y Thưng có nhiều, bắn không bao giờ hết đạn …
Người nọ nghe người kia, toàn những lời đồn tanh tưởi tôm cá, rách rưới nhàu nát như miếng giẻ lau. Những lời đồn thổi, những lời thêu dệt như con ma xấu, như con quỷ dữ len lỏi khắp núi rừng. Toàn là những tội không thể thứ tha. Không còn ai dám đi vào rừng.
Một nỗi sợ không cần che giấu, nó hằn lên trong từng ánh mắt người buôn Leck, đến cái nhíu mày của người lạ cũng khiến Mí Thưng thảng thốt. Thằng Y Thưng con mình. Phải có cách nào đó để mang nó ra khỏi rừng?
Mí Thưng đi vào rừng, cứ coi như Y Thưng đi rẫy, đi rừng vậy thôi. Y Thưng ngủ ở chòi rẫy trong rừng. Mí Thưng vào gọi ra về được không? Mí Thưng đi vào rừng, không cho người đi cùng, chỉ có chiếc gùi và bầu nước trên vai cùng tiếng ca không ngừng trên miệng.
Tiếng ca nghiêng nghiêng qua tán rừng thành muôn ngàn giọt mật. Những giọt sáng li ti chi chít. Những giọt sáng nhảy loi choi trong đầu Y Thưng. Y Thưng đi đi lại lại trong muôn vàng giọt sáng. Y Thưng đã từng ăn ngủ cùng với lời ru của mẹ. Người và lời ru cần nhau như hơi thở. Lời ru chui vào theo đường thở. Làm trái tim Y Thưng gấp gáp nóng rực. Y Thưng nhớ tiếng chiêng mừng lúa mới. Nhớ bếp nhà mình không biết giờ này ai châm củi hằng đêm. Y Thưng nhớ nhất vẫn là cái hơi người, tiếng hát ru của Mí Thưng ngày Y Thưng còn thơ trẻ :
“Mong cho nó
Đi khoẻ như mũi tên
Chạy nhanh như con sóc
Cho khoẻ mạnh suốt đời”.
Môi trên nó run run. Môi dưới thì mấp máy. Y Thưng bắt đầu lấy đà hoà cùng giọng Mí Thưng. Tiếng hát thoát ra từ cửa miệng Y Thưng, toàn mùi men đặc. Đặc như rượu cần chắt ra từ những hũ rượu chôn sâu trong lòng đất. Ấy vậy mà lời ca tiếng hát vẫn rõ lời. Giọng hai người hoà vào nhau như trộn vừng ngà với mật ong rừng. Ngon ơi là ngon. Thanh ơi là thanh. Ngọt ơi là ngọt. Mướt ới là mượt. Họ hát rằng:
“Mong cho con trai tay trái đeo vòng giỏi việc nương rẫy
Tay phải đeo vòng thần, không làm chuyện xấu xa
Nhờ thần bảo vệ hồn đứa trẻ cho đến khi già
Bền như gang, dẻo như đồng, cứng như sắt
Chuyện đã xong, lời đã dứt, mẹ cầu mong con luôn khoẻ mạnh”.
…Mí Thưng chỉ hát, hát hết bài nọ đến bài kia. Bà băng qua núi sâu, bà xuyên qua rừng thẳm. Bà hát cho rừng nghe. Bà kể chuyện cùng dòng suối chảy, chuyện đàn gà, con trâu, dây bầu, dây bí rẫy vườn…Vậy thôi.
Con trăng sau, lũ làng buôn Leck thấy theo chân sau lưng Mí Thưng là thằng Y Thưng mặt cúi gằm ra khỏi rừng, trở lại với buôn làng quê hương. Cho đến tận bây giờ tôi vẫn đi tìm giải mã mà chưa ra câu trả lời cho tiếng hát gọi người của Mí Thưng…
Thủy Vũ